Op 21 maart 2025 vond aan de Universiteit van Amsterdam het jaarcongres van Werkgroep De Moderne Tijd plaats. Deze werkgroep heeft als doel de studie van de Lage Landen in al haar facetten te bevorderen voor de periode 1780-1940. Het jaarlijkse congres brengt onderzoekers uit België en Nederland samen. Dit jaar stond het congres in het teken van De toekomst in de Lage Landen, 1780-1940.
Verschillende sprekers gingen dieper in op toekomstbeelden uit het verleden. De studiedag was onderverdeeld in drie thematische sessies. Tijdens de ochtendsessie werd gezocht naar sporen van toekomstideeën in de literatuur. Beatrix van Dam (Universiteit Oudenburg) besprak toekomstvisies en toekomsttwijfel in de Nederlandse literatuur van de vroege negentiende eeuw. Carla Stiekema (VU Amsterdam) analyseerde de toekomstprojecties in het werk van de Nederlandse schrijfster en feministe Cornélie Huygens (1848-1902). Gijs Altena (RUG/Universiteit Oldenburg) ging in op de rol van religie in de Nederlandse toekomstliteratuur van het interbellum.
In de middagsessie werd onderzocht op welke manier de toekomst een rol speelde in de maatschappij. Leen Dresen (Open Universiteit) sprak over hoe de groene stad van morgen vorm kreeg in ruimtelijke planning. David Baneke (Universiteit Utrecht) ging in op het ontstaan van stormwaarschuwingen, en Mia Vrijens (Museum voor Verpleegkunde FNI-V&VN) belichtte de evolutie van de gezondheidszorg aan het einde van de negentiende eeuw.
De laatste sessie richtte zich op de manier waarop toekomstvisies in de politiek vorm kregen. Ivo van Donselaar (Universiteit Münster) sprak over de opkomst van het pangermanisme in Nederland. Nathan Lauwers (Liberas) gaf een lezing getiteld De Eerste Wereldoorlog en de ondergang van het liberale vooruitgangsgeloof in Antwerpen. Hij begon zijn betoog bij de liberale verkiezingsoverwinning van 1872, die een periode van bijna vijftig jaar liberaal bestuur inluidde. Centraal in zijn presentatie stond het liberale vooruitgangsgeloof als een belangrijke motor achter het succes van de Antwerpse liberalen en als bindmiddel voor hun gedeelde toekomstvisie. De Eerste Wereldoorlog vormde echter een kantelpunt, wat leidde tot een diepgaande ideologische transformatie. Het vooruitgangsoptimisme maakte plaats voor scepticisme: de toekomst leek plots minder rooskleurig.
De congresdag werd afgesloten met een lezing van Robert Verhoogt (Ministerie van OCW). Hij gebruikte de prachtige utopische tekeningenreeks En l’An 2000 van de Franse artiest Jean-Marc Côté om de verbeelding van de toekomst in kunst zichtbaar te maken.
Het congres werd goed ontvangen door een zeer betrokken publiek, dat bij elke sessie ruimte kreeg voor vragen en discussie. Ook tijdens de borrel werd nog uitgebreid nagepraat, en de volgende editie werd alvast in de agenda’s genoteerd. Volgend jaar viert de Werkgroep haar halve eeuwfeest.
In de loop van 2025 verschijnt een speciaal nummer van het Tijdschrift De Moderne over het congresthema van vorig jaar, Water. Hierin zal onder andere een bijdrage te vinden zijn van voormalig Liberas-medewerker Kim Descheemaeker en Nathan Lauwers.
