Menu
Tentoonstelling Verboden Woorden
Activiteit
maandag 27 september 2021

Liberas bewaart ongeveer 60.000 boeken. Alle titels zijn te vinden in de online databank op deze website. De boeken worden niet uitgeleend, maar kunnen op eenvoudig verzoek geraadpleegd worden in de leeszaal. De rode draad doorheen de boekenverzameling is het vrije denken en handelen. In de tentoonstelling Verboden Woorden. Censuur in de boekencollectie van Liberas worden 22  gecensureerde boeken uit de Liberas-collectie onder de loep gehouden. De schrijvers zijn in de problemen gekomen met dit boek, of bij uitbreiding met hun volledige oeuvre.

Een veel voorkomende censuurvorm is een leesverbod door de Katholieke Kerk. In 1559 voert paus Paulus IV de Katholieke Index van Verboden Boeken in. Het is een lijst van boeken die door gelovigen niet mogen gelezen worden. Meer dan vierhonderd jaar hangt deze verbodslijst als een zwaard van Damocles boven de literatuurgeschiedenis. Pas in 1966 wordt ze afgeschaft. Tussen de honderden titels vinden we werk van de filosofen Spinoza, Voltaire en Montesquieu, maar ook van de Belgische schrijvers Maurice Maeterlinck en Gerard Walschap. Hendrik Conscience vermijdt angstvallig dat hij op de lijst terecht komt. Hij doet aan zelfcensuur door De Leeuw van Vlaanderen te herschrijven volgens de richtlijnen van het aartsbisdom Mechelen.

Franse auteurs met wereldfaam zoals Emile Zola, Gustave Flaubert en Victor Hugo staan wél op de Index. Victor Hugo is daarnaast ook een politiek banneling. Hij is een tegenstander van keizer Napoleon III en moet om die reden Frankrijk ontvluchten. Dit is meteen een tweede belangrijke censuurvorm. Dictatoriale regimes dulden geen interne kritiek en censureren hun inlandse auteurs. Interessante voorbeelden zijn de schrijvers uit het voormalige Oostblok. Aleksandr Solsjenitsyn (USSR), Václav Havel (Tsjecho-Slovakije) en György Konrád (Hongarije) moeten clandestien of in het buitenland publiceren. Diezelfde regimes hoeden zich ook voor kritiek van buitenaf. Animal Farm van George Orwell is nog steeds verboden lectuur in Noord-Korea.

Ook seksueel getinte teksten worden vaak gecensureerd. We vermelden hier opnieuw Gustave Flaubert die gerechtelijk vervolgd wordt voor zijn schandaalroman Madame Bovary. Ook Jef Geeraerts schrijft met Gangreen 1. Black Venus een boek dat juridisch nogal wat stof doet opwaaien omwille van al te expliciete seks. De roman krijgt de Staatsprijs voor Verhalend Proza (1969) maar wordt kort daarop door de BOB in beslag genomen. Zowel Flaubert als Geeraerts weten tijdens het schrijfproces maar al te goed dat ze provoceren met inhoud en taalgebruik. De censor loopt als het ware in hun val, want door dit juridisch incident krijgen ze naambekendheid en worden beide boeken bestsellers en klassiekers. Een bewijs dat censuur vaak een averechts effect heeft. Het boek van Geeraerts is in 2020 wel geschrapt van de Vlaamse literaire canon wegens racisme en vrouwendiscriminatie.

Verboden Woorden gaat van start op het literaire festival Het Betere Boek (zaterdag 9 oktober 2021). De tentoonstelling is tot 17 december 2021 gratis in Liberas te bezoeken tijdens de kantooruren.