Op 27 april 2025 vindt in Vlaanderen Erfgoeddag plaats. Onder het motto Game On! staan sport, spel en beweging centraal: van gokken en beginnersgeluk tot competitie, fair play, winnen en verliezen. Ruim 8 jaar geleden, in het najaar van 2016, heeft Liberas rond het thema sport gewerkt. Toen is duidelijk geworden dat er in de brede collectie van Liberas veel inspiratie, archief en erfgoed is te vinden rond het thema dat op Erfgoeddag centraal staat. De voorbije jaren is dat nog toegenomen, aldus Liberas-directeur Peter Laroy in een vraaggesprek.

Archief Sportief: dat was de uitnodigende term die in 2016 is gegeven aan een uitgebreid publieksprogramma rond het thema sport en spel, als wij ons goed herinneren?

Peter Laroy: Inderdaad, onder de noemer Archief Sportief opende Liberas een expo in de Blauwe Zaal, publiceerde een erfgoedbrochure, organiseerde bijhorende lezingen en zette een webexpo op. Voor Archief Sportief kon Liberas rekenen op de medewerking van partners die thuis waren in sporterfgoed zoals het Sportimonium en wielermuseum Koers. Heel goede herinneringen zijn er ook gebleven aan het bijhorend erfgoedcolloquium in november 2016. Een van de conclusies luidde toen dat de bijeenkomst alvast had aangetoond dat zowel naar onderzoek als naar publiek toe er heel wat interessante mogelijkheden waren. En om eerlijk te zijn, het thema is sindsdien niet meer verdwenen uit de werking. Vanuit Liberas kunnen wij ons dan best wel vinden in het thema van Erfgoeddag.

Bij Archief Sportief is ook duidelijk geworden dat het creatief benaderen van de collectie veel mooie vondsten oplevert?

Peter Laroy: Het is inderdaad niet zo dat je in de archief- en erfgoedcollectie van Liberas meteen hapklare of uitgebreide sportarchieven vindt. In 2016 hebben de medewerkers vooral materiaal gevonden rond een paar lokale voetbalclubs of schuttersverenigingen en rond de turnbeweging in België. Toen is al gemerkt dat in de verschillende deelcollecties mooie stukken te vinden zijn. Bij de porseleinkaarten uit de eerste helft van de 19^de eeuw zijn er visitekaartjes te vinden van leraars paardrijden. In de deelcollectie affiches zijn er mooie stukken met aankondiging van wielerwedstrijden. Die organisaties worden soms merkwaardig genoeg gesponsord door sigarettenmerken.

Ook fotocollecties zijn soms rijker dan je denkt. Onlangs was er een bezoeker van een lokale erfgoedorganisatie die op zoek was naar een goed beeld van het kinderspel ‘haasje over’. Wij hebben die man kunnen helpen met afbeeldingen uit een fotoreeks van Kindergeluk, die in zomervakanties kinderen naar zee stuurde. Een van die activiteiten bestond uit allerlei spelletjes, waaronder dus haasje over. Liberas had er weer een tevreden bezoeker bij.

Mensen die op zoek zijn naar erfgoed en archief om hun activiteiten rond Erfgoeddag te ondersteunen kunnen online aan de slag?

Peter Laroy: Dat klopt. De voorbije jaren heeft Liberas het collectiesysteem gevuld met honderdduizenden beschrijvingen en gedigitaliseerde stukken. Een zoektocht kan starten met het invoeren van een voor de hand liggend trefwoord zoals ‘voetbal’ of ‘tennis’. Dat geeft meteen al heel leuke resultaten. Zo kan je bijvoorbeeld in gedigitaliseerd persoonsarchief terechtkomen en leuke tennisfoto’s vinden van voor de Eerste Wereldoorlog.

Liberas werkt al een aantal jaar aan de verbreding van de missie en de collectie. Heeft die beleidskeuze ook resultaten opgeleverd rond het thema sport en spel?

Peter Laroy: Dat kan je inderdaad wel zeggen. Dankzij de inzet van onze relatiebeheerders heeft Liberas veel nieuwe archiefvormers. Daarbij behoren mooie archieven die rechtstreeks aan sport en spel verbonden zijn. Ik denk dan bijvoorbeeld aan het Archief Roeivereniging Club Gent en aan de schietsportvereniging Cody Rifle Club. Het zijn verenigingen die hun wortels hebben in de negentiende eeuw. Decennialang hebben zij tal van documenten maar ook fotoalbums en objecten gekoesterd die nu veilig en duurzaam zijn geborgen bij Liberas. Interessant is ook het verhaal van de Gentse schermclub Koninklijke en Ridderlijke Hoofdgilde van Sint-Michiel. Het archief van deze vereniging die haar wortels heeft in de vroege 17^de eeuw is door Liberas gedeeltelijk gedigitaliseerd en mag via de website worden verspreid. Op www.liberas.eu zijn zo intussen meer dan 15.000 beelden terug te vinden die heel relevant zijn voor de geschiedenis van de schermsport.

De liefhebbers van sport en spel kunnen zich ook verheugen in een flinke aangroei in de boeken- en tijdschriftencollectie?

Peter Laroy: Wij zagen in het verleden dat bezoekers die op zoek waren naar sportinformatie vaak succes boekten in de bij Liberas bewaarde jaargangen van Het Laatste Nieuws. Liberas ontvang intussen ook tijdschriften die aan het thema kunnen verbonden worden. Zo is bij Liberas de volledige collectie van De Vinkenier, te raadplegen. Ook heel oude jaargangen van periodieken die met watersport te maken hebben kunnen hier worden teruggevonden. Recent kwam ook de bibliotheek van de VAD bij Liberas terecht. Wie de titels van deze werken bekijkt ontdekt daar ook voor het Game On-thema interessante naslagwerken over doping, gokken en alcoholgebruik in de sport. Sommige brochures zijn tientallen jaren oud. Het toont aan dat maatschappelijke problematieken soms al veel langer meegaan dan wordt gedacht. Erfgoed leidt naar vele paden.

Hoe vult Liberas zelf Erfgoeddag 2025 in?

Peter Laroy: Liberas heeft gekozen om er een Erfgoedweekend van te maken. Twee dagen lang kunnen bezoekers op het Kramersplein in Gent terecht voor een gelegenheidsexpo rond het thema Game On. Er worden documenten en objecten getoond afkomstig uit recente archiefschenkingen. Zo maken wij de brug tussen het thema en onze rol als archief- en erfgoedorganisatie. Tegelijkertijd organiseert Familiekunde Gent, al jaren bij Liberas te gast, de derde editie van de Gentse Dag van de Familiekunde. De vereniging laat het geïnteresseerde publiek kennismaken met genealogie en presenteert bij die gelegenheid ook enkele familiestambomen die zij zelf hebben opgemaakt. Zo gingen zij speciaal voor deze gelegenheid op zoek naar de familie van Jacques Rogge, een Gentenaar die toch 12 jaar de prestigieuze rol van voorzitter van het Internationaal Olympisch Comité heeft uitgeoefend. Tot slot vindt er dat weekend ook een tweedehands boekenverkoop plaats waarvan de opbrengst naar de Liberas-werking gaat. Zo vangen wij meerdere vliegen in één klap.

Tot slot, nog een kers op de taart?

Peter Laroy: Liberas zet sterk in op het digitaliseren van de collectie. Dit maakt het mogelijk om informatie voor het grote publiek zichtbaar te maken. In onze eigen voorbereiding van Erfgoeddag ontdekten wij een leuk boekje uit 1925 met allerlei informatie over oude volksspelen en volksvermaken in Vlaanderen. De lezer vindt er informatie in over broodbijten en eierwedlopen maar evengoed over krulbollen en kaartspelen. Een bijzonder leuk werk voor wie nog op zoek is naar achtergrondinformatie. Klik hier maar eens en ontdek het zelf.