Van industriële motor tot vervuilde nalatenschap
Op 30 mei 1996 kwam er een einde aan de productie van cokes in de Carcoke-fabriek te Zeebrugge. Dit betekende het sluitstuk van een bijna honderdjarige industriële geschiedenis, waarin steenkool werd omgezet in cokes. De site werd in 1900 in gebruik genomen als Usine des Fours à Cokes de Zeebruges, opgericht door het Duitse Moselhütte Aktiengesellschaft. In 1905 nam Rombacher Hüttenwerke de activiteiten over, tot de Eerste Wereldoorlog het Duitse eigenaarschap beëindigde en het bedrijf in Belgische handen kwam bij Solvay-Piette.
Gedurende het interbellum kende de fabriek een sterke expansie. Er kwamen nieuwe installaties en een kleine energiecentrale zorgde voor extra inkomsten. Tijdens de Tweede Wereldoorlog liep de site zware schade op door bombardementen.
Na de oorlog werd de productie hersteld en groeide het bedrijf opnieuw in de jaren vijftig. De jaren zeventig brachten echter economisch verval, mede door de neergang van de steenkoolsector. In 1975 fuseerde Carcoke met de cokesfabrieken van Tertre en Marly. Vanaf de jaren tachtig kreeg het bedrijf te maken met milieukritiek en strengere regelgeving. De combinatie van dalende vraag en hoge productiekosten leidde uiteindelijk tot de sluiting in 1996.
De voormalige industriële site bleek ernstig vervuild. In 2002 verwierf OVAM het terrein voor een symbolische euro, waarna de saneringswerken werden opgestart. De gebouwen werden in 2004 gesloopt en de sanering is vandaag nog steeds gaande.
Een industrieel archief
In 2014 werd het archief van Carcoke Zeebrugge door de Julius Sabbe Studiekring overgedragen aan Liberas. De collectie, bestaande uit bijna dertien strekkende meter documenten, omvat boekhoudkundige en productiegegevens, personeelsdossiers en andere bedrijfsdocumenten. Hoewel er hiaten zijn, biedt het archief een waardevolle inkijk in de werking en evolutie van de onderneming.
Liberas bewaart daarnaast ook het archief van de Elektriciteitscentrale van Zeebrugge. Dit archief bevat vergelijkbare documentatie en is een interessante bron voor onderzoek naar de levenscyclus van een elektriciteitscentrale. Beide archieven zijn toegankelijk in de leeszaal van Liberas na ondertekening van een onderzoekscontract.
Meer info: Het archief van Carcoke Zeebrugge en Het archief van de Elektriciteitscentrale van Zeebrugge.
Recent verscheen in Contemporanea een artikel over het ontsloten Carcoke-archief bij Liberas.
