De Nederlandse Gist- en Spiritusfabriek, kortweg de Gistfabriek, is al 125 jaar een iconisch onderdeel van de Brugse binnenstad. Vandaag opereert het bedrijf onder de naam IFF Brugge (voorheen Genecor International), maar lange tijd maakte het deel uit van de Koninklijke Nederlandse Gist- en Spiritusfabriek uit Delft. Sinds 2014 beheert Liberas een deel van het archief van de Brugse Gistfabriek. Het is recentelijk ontsloten.
Historiek
De oorsprong van de Gistfabriek gaat terug naar 1897, toen Jules Verstraete in het noorden van Brugge een kleine gistfabriek oprichtte. Al na enkele maanden werd het bedrijf overgenomen door de Nederlandse Gist- en Spiritusfabriek uit Delft. Brugge werd een belangrijke Belgische ‘hub’ van waaruit het Delftse bedrijf nieuwe dochterondernemingen oprichtte of overnam. Voor de Eerste Wereldoorlog was de band tussen Brugge en Delft zeer sterk. Rond 1910 was de Brugse Gistfabriek de grootste gistproducent van België, met 250 werknemers.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog, toen België grotendeels door Duitsland werd bezet, bleef Nederland neutraal. Dit bemoeilijkte de communicatie, maar de fabriek bleef actief en zorgde voor brood- en soepbedeling aan de inwoners van Brugge. Na de oorlog hervatte de fabriek in 1919 haar activiteiten zonder al te veel schade.1
De gistfabriek droeg goed zorg voor haar personeel. In het interbellum richtte men er diverse sociale voorzieningen op. Al in 1911 zag “Rust Roest” het levenslicht, de personeelsvereniging van de Gistfabriek die tal van sport- en ontspanningsactiviteiten organiseerde. In de jaren 1930 liet de fabriek enkele arbeiderswoningen optrekken onder de vennootschap “De Goede Woning”. De gevels van deze woningen in Nederlandse stijl zijn nog steeds te bewonderen in de Stokersstraat, niet ver van het fabrieksgebouw.2
In 1970 schakelde de fabriek over op het produceren van enzymen in plaats van gist en alcohol. Biochemiereus Genecor kocht het bedrijf in 1995. Door een nieuwe overname in 2019 heet het bedrijf nu IFF Brugge. Na 125 jaar is de Gistfabriek nog steeds een belangrijke werkgever in Brugge.
Het archief
Voor historisch onderzoek naar de Brugse Gistfabriek zijn er drie archieven beschikbaar: in Brugge, Delft en Gent. Het stadsarchief van Brugge bewaart een bedrijfsarchief, waaronder een waardevolle fotocollectie. In Delft is een archiefblok te vinden dat zich richt op de bedrijfsvoering van de Brugse vestiging binnen het grotere archief van de Delftse Gist- en Spiritusfabriek.
Liberas verkreeg in 2014 een omvangrijk archief en bijhorende collecties van de Julius Sabbe Studiekring, een organisatie die de geschiedenis van de haven van Zeebrugge en de handel van Brugge onderzocht. De Sabbekring was een verwoed verzamelaar van documentatie en archieven. Op die manier werd eerder al het archief van de Koloniale en Zeevaartkring van Brugge uit de collectie van de Sabbekring ontsloten. Het archief van de Gistfabriek uit de collectie van de Sabbekring bestaat hoofdzakelijk uit boekhoudkundige registers van de Brugse Gistfabriek van 1897 tot circa 1970. Met deze registers kan in principe de volledige productie van de fabriek gereconstrueerd worden. Ook zijn er documenten van dochterondernemingen zoals De Goede Woning NV, Draverko NV en de Distillerie Bruxeloise SCA opgenomen in dit archief. Het archief is raadpleegbaar in de leeszaal van Liberas. De inventaris is beschikbaar via de databank.
