Op 28 oktober 2023 organiseerde Liberas een erfgoedcolloquium gewijd aan de auteur en journalist Abraham Hans (1882-1939). Meer dan 80 geïnteresseerde deelnemers luisterden aandachtig naar een reeks van 7 boeiende lezingen. Een korte synthese volgt hierbij.
Aan het eind van 1938, vlak voor het overlijden van Hans in 1939, was de Vereniging ter Bevordering van het Vlaamse Boekwezen nieuwsgierig naar de meest geliefde schrijver in Vlaanderen. Via verschillende kanalen deed de vereniging een oproep: “Wie zijn de 10 meest gelezen Vlaamse schrijvers?”. Ongeveer 2000 lezers stuurden hun lijstje in. Felix Timmermans versloeg nipt Ernest Claes, met Hendrik Conscience en Stijn Streuvels op enige afstand. Abraham Hans belandde op de achtste plaats, met bijna een derde van de stemmen van de winnaars. Hij eindigde vlak na een andere auteur uit het populaire genre, Edward Vermeulen of Warden Oom. Hans’ populariteit reikte verder dan zijn eigen tijd, dankzij talloze herdrukken van zijn geliefde romans bleef hij ook na de Tweede Wereldoorlog nog steeds veel gelezen.
Hoewel Hans was opgeleid tot onderwijzer, bracht hij het grootste deel van zijn leven door als fulltime schrijver. Zijn feuilletons, boeken en korte kinderverhalen hadden vaak een educatieve en moraliserende ondertoon, wellicht mede beïnvloed door zijn protestantse opvoeding. Hij begreep uitstekend de behoeften van zijn lezerspubliek, vooral degenen die op zoek waren naar ontspannende literatuur.
Zijn inspiratie haalde hij uit talrijke ontmoetingen. Als een ontdekkingsreiziger verplaatste hij zich op de fiets en later met de auto door het Vlaamse land, van toeristische trekpleisters tot desolate streken en onooglijke dorpen. Lokale legendes, mythes en volksverhalen vonden hun weg naar Hans’ geschriften.
Abraham Hans schreef in een indrukwekkend tempo. Zoals het satirische blad Koekoek in maart 1934 noteerde: “Op het moment dat hij een leeg blad in de linkerbovenhoek begon, was het al volgeschreven in de rechterbenedenhoek. Hij nummerde pagina zes, en als je goed keek, nummerde hij al pagina zevenentwintigduizend vierhonderddrieënzeventig, en het einde was nog niet in zicht.” Hans schreef met potlood in kleine cahiers die op zijn knieën opengeslagen lagen. Volgens de overlevering stak hij bij het begin van het schrijven van een kinderverhaal (de zogenaamde ‘Hanskes’) altijd een sigaar op. Zodra de sigaar was opgerookt, was ook de tekst klaar.
Helaas is er weinig materiaal bewaard gebleven om deze anekdotes te bevestigen. Er zijn bijna geen manuscripten in de archieven te vinden, waarschijnlijk werden ze na het drukken eenvoudigweg weggegooid. Toch bieden enkele stukken inzicht in Hans’ schrijfproces. Naast onveranderde heruitgaven recycleerde hij vaak oudere tekstfragmenten in nieuwe verhalen.
De populariteit van Hans bij het lezerspubliek bleek uit de aanwezigheid van zijn werken in vele bibliotheken. De bewaarde boeken waren vaak letterlijk stuk gelezen. In specifieke genres, zoals het Reinaartverhaal, bendevehalen en beschouwingen over de Eerste Wereldoorlog, heeft Abraham Hans duidelijk zijn stempel gedrukt op een eigen en unieke manier.
Hans was niet alleen een getalenteerde schrijver, maar ook een begenadigd spreker. Talrijke afdelingen van het Willemsfonds, de Vlaamse Toeristenbond en andere organisaties ontvingen hem als spreker. Zijn publiek hing aan zijn lippen en luisterde vol fascinatie naar zijn verhalen. Hans reisde tijdens zijn leven door heel Vlaanderen, maar maakte ook uitstapjes naar Nederland (waar zijn familieroots lagen), Engeland, Frans-Vlaanderen en het Rijngebied, wat hem nieuwe inspiratie en een breder perspectief opleverde.
Abraham Hans bracht het grootste deel van zijn leven door in Kontich. Zijn Villa Houthulst vormde het epicentrum van zowel zijn literaire als familiale activiteiten. Een familiedrama, het overlijden van zijn dochter en haar ongeboren tweeling tijdens de bevalling, en een slopende ziekte hadden duidelijk invloed op zijn werk tijdens zijn laatste levensjaren. Desondanks werden zijn beste werken na de Tweede Wereldoorlog heruitgegeven, met aangepaste vormgeving, en vonden ze hun weg naar voornamelijk jongere lezers en bibliotheken.
Deze middag in Liberas heeft veel aspecten van Hans’ leven en werk behandeld, maar er is nog veel onontgonnen terrein. Het laatste verhaal over het leven en de blijvende betekenis van Abraham Hans moet zeker nog geschreven worden, zoals werd geconcludeerd tijdens deze bijeenkomst.
Meer informatie:
