Inventarisatiewerk levert soms mooie verrassingen op. Bij het inventariseren van het archief van de West-Vlaamse liberale politicus Hilaire Lahaye vonden we een bijzondere envelop vol tekeningen.
‘Clichés verkiezingen 11/4/54’, staat er op de envelop. Het opschrift ‘Dumortier’, dat op sommige tekeningen is aangebracht, liet al snel toe af te leiden dat het pakketje bestemd was voor de Ieperse drukkerij Dumortier, die van de beelden drukclichés moest vervaardigen om te gebruiken bij de opmaak en druk van propaganda voor de parlementsverkiezingen van 11 april 1954.
Op twee reproducties na zijn alle tekeningen originelen. De eerder amateuristisch aandoende illustraties zijn deels anoniem en deels ondertekend met ‘PD’ of ‘P. Deraedt’. Ze nemen vooral de tegenstanders van Lahaye in het arrondissement Ieper op de korrel, met hoofdrollen voor de socialist Edgard Missiaen en CVP’er Fernand Lefère.
Negen tekeningen zijn van de hand van Marcel Antoine, een zevenenvijftigjarige creatieve duizendpoot die al bekendheid opbouwde als onder andere cartoonist, humorist, acteur/zanger en radiofiguur. Tijdens de voorbije jaren leverde hij in zijn kenmerkende stijl wel meer tekeningen voor liberale propagandadoeleinden. Voor deze parlementsverkiezingen van 1954 tekende hij onder andere enkele nationale propaganda-affiches voor de Liberale Partij. Hij was sinds 1949 ook de huistekenaar van L’Action Libérale, het maandblad van de Luikse liberale arrondissementsfederatie.
Over het contact tussen Lahaye en Antoine hebben we (nog) geen archief teruggevonden, maar aan de onderwerpen van de tekeningen te zien (met onder andere de Vaart Ieper-Komen, lokale CVP-boegbeelden Fernand Lefère, Jeroom Stubbe en Georges Feryn en typische lokale Lahaye-thema’s als de hop- en tabaksteelt) maakte Antoine de tekeningen rechtstreeks in opdracht van en in samenwerking met Lahaye.
Wat enkele weken na de tekeningen wel uit de dozen onverwerkt archief bovenkwam, is de publicatie waarvoor de tekeningen gebruikt zijn: de verkiezingskrant [Klavertje] 4 De afrekening. De titel verwijst naar het liberale lijstnummer 4 en naar het afrekenen met de homogene CVP/PSC-regering die sinds 1950 het land bestuurt. De absolute CVP-meerderheid die, schrijft Lahaye, enkel voor zichzelf regeert, moet gebroken worden: ’11 April wordt de dag van de bestraffing.’
De eerste pagina van de verkiezingskrant werkt dit gegeven in verschillende teksten uit én bekijkt de mogelijke alternatieven. Want zou een versterking van de socialisten dan beter zijn? Nee, zegt Lahaye in zijn hoofdartikel, die geloven immers ‘aan de weldaden van nationalisaties, coöperatieven, aan bureaucratie en door de Staat geleide economie met uitsluiting van alle privaat-initiatief’, bekommeren zich niet ‘om het lot van de zelfstandige arbeiders, de middenstand, de landbouwers’ en moedigen de klassenstijd aan. Een regering met de liberalen, ‘de gulden middenweg’, zou daarentegen de hele bevolking ten goede komen.
Meer concreet verwijt Lahaye de uittredende CVP/PSC-regering de Westhoek – of het Westland, zoals hij zegt – te verwaarlozen en bij de besteding van kredieten over het hoofd te zien. Ze organiseert zo de economische achteruitgang van der streek. Nochtans ligt de enige redding van de Westhoek volgens hem in ‘het uitvoeren van openbare werken, het herstel van onze waterwegen en het stichten van nieuwe nijverheden alsmede het uitbreiden van de reeds bestaande.’ Lahaye stelt zich voor als de enige die zich van deze lokale omstandigheden iets aantrekt, voor de CVP- en BSP-kandidaten – met hun propaganda ‘gedrukt te Brussel’ – ‘tellen alleen uw stemmen’, ‘de rest laat hen koud’.
En de tekeningen uit de omslag aan drukkerij Dumortier? Die nemen onder de titel ‘Waarover het gaat… in beeld’ de hele tweede pagina van [Klavertje] 4 De afrekening in. Strak bij elkaar geschikt, geven ze een vrij heftige geïllustreerde versie van het discours van Lahaye over de ‘wandaden’ en ‘incompetentie’ van de CVP/PSC-regering en zijn lokale politieke tegenstanders. Rijmpjes met extra uitleg versterken het aanvallend karakter van de beelden én helpen ons, bijna zeventig jaar later, bij de interpretatie ervan.
Alle tekeningen zijn hier te bekijken.
Bronnen
Liberas, Archief Hilaire Lahaye (archief nr. 1104), voorlopige nrs. 1071 & 1569.
Liberas, Archiefcollectie verkiezingspropaganda (archief nr. 2000).
L’Action Libérale, 1949-1954.
Koen Destoop, ‘Politieke cartoons en hun publiek. De cartoonist Marcel Antoine in Le Face à Main en L’Action Libérale’ (Licentiaatsverhandeling UGent, 2018).
Paul Van Molle, Het Belgisch parlement 1894-1969 (Gent: Erasmus, 1969).
www.odis.be / nl.wikipedia.org
