In 2023 schonk de dienst Erfgoed van de provincie Oost-Vlaanderen aan Liberas een doos met 131 microfilms met daarop interessante kranten van liberale strekking. Typerend voor de 19de eeuwse pers is inderdaad dat ieder blad een eigen strekking vertolkte. Kranten zijn bijgevolg van historisch standpunt een interessante bron om het politieke en maatschappelijke leven te doorgronden. Liberas besloot de microfilms te digitaliseren. De bestanden zijn de voorbije weken toegevoegd aan het collectiebeheersysteem. Vanaf 15 juni 2024 zijn de stukken te bekijken en te doorzoeken op de website.
Journal de Gand en voorlopers
Tijdens de Franse periode, in het jaar 1802, startte de Franse ambtenaar Julien Nicolas Houdin in Gent een uitgeverij-drukkerij. Hij begon de uitgave van een dagblad Annonces et Avis divers du Département de l’Escaut. Het was bedoeld om de mededelingen van de Franse gezagsdragers te verspreiden. Het blad kende aanvankelijk een moeilijk bestaan maar wist te overleven dankzij de actieve steun van de toenmalige Franse overheid.
In de jaren erna veranderde de publicatie regelmatig van naam. Op de microfilms die Liberas in bezit kreeg, staan 444 edities van het blad van Houdin, onder de naam Affiches, Annonces et Avis divers de Gand, département de l’Escaut (1811-1814). In 1814 veranderde het blad zelfs maar liefst tweemaal van naam. Er werden 10 edities uitgegeven van Journal du Commerce, de Politique et de Littérature en 77 edities van Journal politique, commercial et littéraire.
Het blad van Houdin overleefde de overgang van het Franse keizerrijk naar het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Het ging vanaf 1815 verder onder de naam Journal de Gand, Politique, Commercial et Littéraire. Deze benaming zou het vijftien jaar aanhouden. Bekende medewerkers in deze periode waren Hippolyte Metdepenningen, Pierre Lebrocquy en Charles Manilius. Wegens dalende inkomsten door toegenomen concurrentie en wegens gerechtelijke acties als gevolg van de antiregeringsstandpunten van zijn krant, veranderde Houdin in 1825 het geweer van schouder. Le Journal de Gand werd regeringsgezind en ontving ruime steun vanuit Den Haag. Via een stroman werd de Nederlandse regering in 1827 eigenaar van de helft van de aandelen in de krant. Eind 1828 verkocht Houdin het blad volledig aan de regering.
In de periode 1815-1830 verschenen 5.436 edities van de Journal de Gand, Politique, Commercial et Littéraire. Alle uitgaven werden gedigitaliseerd en toegevoegd in onze krantendatabank.
Na de Belgische onafhankelijkheid werd het blad eind 1830 opgevolgd door Le Messager de Gand. De uitgave bleef in de jaren 1830 het orangisme uitdragen. Geleidelijk aan evolueerde het tot het orgaan van het Gentse liberalisme. Na het opschorten van de subsidies uit Nederland midden jaren 1840, verdween het orangisme als ideologische onderstroom definitief naar de achtergrond.
Le Messager de Gand werd in het verleden al door de KBR gedigitaliseerd en is te raadplegen via Belgicapress. De publicatie is dus in deze digitaliseringsoperatie niet meegenomen.
In 1856 verkocht eigenaar André-Benoit Stéven Le Messager de Gand aan Eugène Vander Haeghen. Dit had tot gevolg dat de naam van de krant opnieuw wijzigde in Journal de Gand. Deze “nieuwe” krant maakte al meteen in het eerste nummer duidelijk wat de strekking ging worden:
Le devoir pour tout journal qui se fonde, de faire connaître ses principes et ses tendances, nous est singulièrement facile. […] Voilà notre but : il est aussi avouable que patriotique. Nous sommes donc libéraux constitutionnels, deux choses qui, dans notre conviction, se lient si intimement, que nous ne comprenons pas que l’on puisse être sincèrement constitutionnel sans être libéral. De fait, les deux ne se distinguent pas; chez ceux qui veulent distinguer, les mots ne servent qu’à masquer la pensée.
Journal de Gand, 14/12/1856, blz. 1.
De Journal de Gand schaarde zich dus onvoorwaardelijk achter de Gentse Liberale Associatie. Bekende medewerkers in deze periode waren François Laurent en Napoleon Destanberg.
In de jaren 1870 kon de krant niet ontsnappen aan de interne verdeeldheid die meer en meer de kop opstak in de Liberale Associatie. Het gevolg was onder meer de oprichting van een nieuwe liberale krant: La Flandre Libérale. Deze nieuwe krant was meer uitgesproken antiklerikaal dan de Journal de Gand en werd populair door haar aandeel in de succesvolle verkiezingscampagne van 1878. De Journal de Gand van haar kant evolueerde vanaf de jaren 1880 naar een opinieblad voor progressieve liberalen en de Franstalige bovenlaag van de socialistische partij. Na de eerste wereldoorlog boette de lokale Gentse pers geleidelijk aan belang in. In 1923 hield de krant op te bestaan, na 22.200 edities te hebben uitgegeven. Ze werden allemaal gedigitaliseerd en toegevoegd aan de website.
Extra kranten
Op de microfilms stonden ook enkele edities van kranten die geen relatie hadden met de Journal de Gand en haar voorgangers. Twaalf edities van het apolitieke Feuille d’Affiches, Annonces et Avis divers du Département de l’Escaut (1811), later opgevolgd door Journal du département de l’Escaut dat in 1814 de oude titel Gazette van Gend zou hernemen, werden in het verleden blijkbaar verkeerd bij de Journal de Gand gecatalogeerd en ingebonden maar horen dus eerder bij de reeks van de Gazette van Gent. Ook twee edities van Feuille d’Affiches, Annonces et Avis divers de Courtrai (1812) en vier edities van Affiches, Annonces et Avis divers de Courtrai staan op de microfilms. Liberas heeft ze eveneens toegevoegd aan de databank.
Digitalisering
De digitalisering van de microfilms en de bijhorende tekstherkenning werd uitgevoerd door de Nederlandse firma GMS. In totaal ging het om 113.273 krantenpagina’s. Het project is mogelijk gemaakt dankzij externe financiering afkomstig van een legaat. De voorbije maanden werden de bestanden opgeladen in het collectiebeheersysteem van Liberas. De kranten kunnen vlot doorzocht worden op de website. Dat kan via deze link.
Overzicht van de toegevoegde kranten
Journal de Gand en voorlopers
Extra
Bronnen
