De Liberas-beeldbank bevat enkele foto’s van Dwight Eisenhower tijdens een bezoek aan Brussel op 6 september 1945. De beelden zijn afkomstig uit het archief van de Oostendse liberaal Adolphe Van Glabbeke, op dat moment minister van Binnenlandse Zaken. Op de foto’s zien we Eisenhower en Van Glabbeke, omringd door andere Belgische politici en veel publiek. Maar wat bracht de Amerikaanse generaal die dag naar Brussel?
Het bezoek van ‘Ike’, zoals ook pers en publiek hem familiair noemen, is een onderdeel van de Bevrijdingsfeesten, een hele reeks herdenkingsceremonies ter ere van de eerste verjaardag van de bevrijding van de hoofdstad. Op de avond van 3 september 1944 trokken de geallieerden immers Brussel binnen. En in dat kader is Eisenhower, in de laatste fase van de oorlog opperbevelhebber van de geallieerde troepen in Noordwest-Europa, een symbool, een verpersoonlijking van de geallieerde overwinning. Om het in de woorden van Het Laatste Nieuws1 te zeggen: ‘de man die Hitler versloeg‘ en ‘een der grootste krijgsmannen uit de geschiedenis’. Hij valt bovendien op, benadrukt de krant, door zijn ‘eenvoud en beminnelijkheid’. Brussel staat dan ook niet alleen, eerder werd Eisenhower bijvoorbeeld al gevierd in Reims, Londen, Parijs en Belfast.
Op de ochtend van 6 september komt de generaal met zijn gevolg via het spoor vanuit Frankfurt in Brussel aan. Om half elf verlaat hij de speciale trein die hem twee uur eerder naar spoor 8 van het Zuidstation bracht, waar minister van Landsverdediging Léo Mundeleer hem ontvangt in naam van de Belgische regering. En dan begint het drukke programma van Eisenhower en zijn stafchef, luitenant-generaal Walter Bedell Smith. In een open auto, geëscorteerd door Belgische en Amerikaanse motorrijders, rijdt Eisenhower naar de Amerikaanse ambassade, langs de weg zwaait het Brusselse publiek met vlaggetjes en zakdoeken. Daarna gaat het richting het ministerie van Buitenlandse Zaken gaat, waar eerste minister Achille Van Acker de generaal verwelkomt. Binnen wachten de voorzitters van Kamer en Senaat, regeringsleden en andere hoogwaardigheidsbekleders.
De volgende stop op het programma is het Graf van de Onbekende Soldaat, waar de politie er niet meer in slaagt de uitbundige menigte in toom te houden. Eisenhower legt er in het gezelschap van premier Van Acker, ministers Van Glabbeke en Mundeleer en Amerikaans ambassadeur Charles Sawyer een ‘kroon van roze rozen en witte zwaardlelies’2 op het graf.
De laatste halte voor de lunch brengt Eisenhower naar het Koninklijk Paleis om er het Lam Gods te bezichtigen. Het veelluik van de gebroeders Van Eyck was tijdens de oorlog in Duitse handen beland en pas in mei 1945 door een speciale missie in een Oostenrijkse zoutmijn teruggevonden. Op 3 september 1945, drie dagen voor het bezoek van Eisenhower, was het na een tussenkomst van zijn kant door de Amerikaanse militaire autoriteiten officieel aan België terugbezorgd, als eerste van de door de nazi’s geroofde kunstwerken. Prins-regent Karel en minister van Openbaar Onderwijs Auguste Buisseret namen het schilderij toen in ontvangst. Aangezien vandaag de prins-regent er door ziekte niet bij kan zijn, is het minister van Landsverdediging Léo Mundeleer die aan Eisenhower het Grootlint in de Leopoldorde uitreikt.
Na een middagmaal op het ministerie van Buitenlandse Zaken, gaat het richting stadhuis van Brussel. Eisenhower wordt er ontvangen door burgemeester Joseph Vandemeulebroek, de schepenen en de gemeenteraadsleden. In de gotische zaal roept Vandemeulebroek Eisenhower uit tot ereburger, een voor de stad Brussel nooit eerder uitgereikte3 titel. In zijn begeleidende toespraak benadrukt de burgemeester de dank en diepe erkentelijkheid van de Brusselse bevolking. Aan het balkon van het stadhuis wordt Eisenhower ‘onstuimig toegejuicht door een duizendkoppige menigte, die zich op de Groote Markt [verdringt]’.4
Na het Brussels programma is Schaarbeek aan de beurt. De gemeente herdoopte al in november 1944 haar Hortensialaan naar Generaal Eisenhowerlaan, maar bij de inhuldiging kon enkel de Amerikaanse ambassadeur aanwezig zijn (Brussel was dan wel bevrijd, de oorlog was nog niet gedaan). Nu komt Eisenhower zelf. Voorafgegaan door de auto van burgemeester Arthur Dejase bereikt de generaal tegen half vijf het versierde Colignonplein, waaraan het Schaarbeekse gemeentehuis ligt.
Samen met de aanwezige hoogwaardigheidsbekleders neemt hij plaats op de tot tribune omgebouwde inkom van het gemeentehuis om te luisteren naar Schaarbeekse schoolmeisjes die de Amerikaanse, Engelse, Russische, Franse en Belgische hymnes zingen, waarna een defilé van Schaarbeekse scholen, verzetsgroepen en (patriottische) verenigingen volgt. In de trouwzaal van het gemeentehuis schenkt burgemeester Dejase aan Eisenhower een erezwaard, en ook van Schaarbeek wordt de generaal ereburger. Tegen kwart voor zes is het programma afgelopen: Eisenhower vertrekt uit Schaarbeek en verlaat rond zes uur vanop het vliegveld van Evere het land via de lucht.
Eisenhower mag dan vertrokken zijn, het is niet afgelopen met het bevrijdingsgerelateerd hoog bezoek, want de komende weken verwacht Brussel nog de Britse veldmaarschalk Bernard Montgomery, de Franse generaal (en voorzitter van de voorlopige Franse regering) Charles de Gaulle en de Britse oorlogspremier Winston Churchill. Ook zij worden ereburger van de stad.
1. Het Laatste Nieuws, 6 september 1945: 1.
2. Het Laatste Nieuws, 7 september 1945: 1.
3. Tot dan toe werd enkel de titel Burger van Brussel / Bourgeois de Bruxelles uitgereikt.
4. Het Laatste Nieuws, 7 september 1945: 1.
Bronnen
Het Laatste Nieuws, 29 mei, 20 augustus – 10 september 1945.
Het Nieuwsblad, 3-10 september 1945.
La Cité Nouvelle, 4-8 september 1945.
La Dernière Heure, 2-8 september 1945.
La Lanterne, 4-9 september 1945.
La Libre Belgique, 3-8 september 1945.
La Nation Belge, 4-9 september 1945.
Le Patriote Illustré, 61, nr. 30 (16 september 1945).
Le Soir, 6-8 september 1945.
Volksgazet, 8 september 1945.
Wannes Devos en Kevin Gony (eds.), Oorlog Bezetting Bevrijding. België 1940-1945 (Tielt: Lannoo, 2019).
Chantal Kesteloot, ‘Bevrijding van Brussel’, in: Belgium WWII, geraadpleegd 17.4.2023.
‘Dwight D. Eisenhower’, in: nl.wikipedia.org, geraadpleegd 17.4.2023.
‘Ereburgers’, in: Open Data Brussel Bruxelles Brussels, geraadpleegd 17.4.2023.
