In haar beleidsplan 2019-2023 zet Liberas sterk in op digitalisering. Eén van de aspecten die aan bod komen in het opgestelde digitaliseringsplan is het inscannen van kwetsbaar 19de-eeuws archiefmateriaal om het vervolgens aan het publiek aan te bieden via de website. Het archief van het Willemsfonds is één van de meest waardevolle archieven die Liberas in haar beheer heeft. Het digitaliseren van de vooroorlogse briefwisseling (1862-1914) was dan ook een logische keuze.
De briefwisseling van het Willemsfonds
Het Willemsfonds werd opgericht op 21 februari 1851 en is daarmee de oudste cultuurvereniging in Vlaanderen. De vereniging groeide uit tot een van de belangrijkste vrijzinnig liberale protagonisten in de Vlaamse ontvoogdingsstrijd en is vandaag de dag nog steeds actief.
Aan de hand van de briefwisseling kan een getrouw beeld gevormd worden van alle aspecten van de werking van zowel het hoofdbestuur als van de afdelingen. Tot 1914 gaat het om meer dan 60.000 inkomende brieven die informatie bevatten over de rol en betekenis van het Willemsfonds in de Vlaamse beweging en in het uitdragen van de vrijzinnige gedachte, maar ook betreffende de volksopvoeding, het bibliotheek- en het uitgeverswezen, de volkszang en het Vlaamse verenigingsleven.
Er werd correspondentie gevoerd met schrijvers van pedagogische werken en vakliteratuur, met letterkundigen, met auteurs van werken over maatschappelijke en staatsrechtelijke onderwerpen maar evenzeer met schrijvers die onderwerpen uit de vaderlandse geschiedenis belichtten. Daarnaast is er ook briefwisseling met uitgevers bewaard, wat een inkijk geeft op de uitgevers- en drukkerswereld tot voor WO I. Voor de liederen, waarin de klemtoon vooral ligt op het strijdlustige, op het morele en op het gebruik van de (Nederlandse) taal, correspondeerde men met belangrijke Noord- en Zuid-Nederlandse toondichters.
Om zijn werking over gans Vlaanderen uit te breiden, richtte het Willemsfonds vanaf 1868 afdelingen op. In de correspondentie die de afdelingen met het hoofdbestuur voerden betreffende hun werking en activiteiten, vindt men informatie over de (organisatie van) volksvoordrachten en liederavonden, en over de volksbibliotheken. Bij deze bibliotheken konden de leden, maar ook het brede publiek, kosteloos boeken ontlenen.
Er is tevens briefwisseling met de verenigingen die uit het Willemsfonds ontstonden, o.a. het Comiteit ter Bevordering van de Nederlandse Zang (die vanaf 1886 instond voor de uitgave van de liederen) en de Vlaamse Jonge Wacht van het Willemsfonds (die de werking van de afdelingen ondersteunde). Tenslotte is er ook nog correspondentie met de talrijke nationale en plaatselijke verenigingen waarmee het Willemsfonds contacten had maar die nagenoeg alle verdwenen zijn zodat deze briefwisseling soms nog het enige teken van hun bestaan is.
Stand van zaken van de digitalisering
Begin jaren 1990 werden de brieven op steekkaarten ontsloten door archiefmedewerker Geertrui Coppens. Drie vrijwilligers voeren deze 60.000 beschrijvingen nu in in Atlantis, het collectiebeheersysteem van Liberas. Ondertussen scannen twee andere vrijwilligers de brieven waarna de gescande beelden aan de beschrijvingen worden gekoppeld.
Momenteel zijn reeds 11.425 beschrijvingen in Atlantis ingevoerd en zijn 6.556 brieven gedigitaliseerd en aan een beschrijving gekoppeld. Het is de bedoeling het project, dat volledig steunt op de inzet van vrijwilligers, af te ronden tegen 2025. Wie interesse heeft om hieraan mee te helpen, mag ons steeds contacteren via info@liberas.eu.
De brieven zijn terug te vinden via de zoekmodule op https://www.liberas.eu of via het overkoepelende archiefrecord van het Willemsfonds: https://hdl.handle.net/21.12117/1253694.
