Liberas/Liberaal Archief bewaart heel wat verkiezingsmateriaal, waaronder een merkwaardig boekje uit 1929, het Vademecum van den Liberalen Propagandist.
Sinds 1919 is er algemeen enkelvoudig stemrecht voor mannen; vrouwen kregen pas in 1949 stemrecht voor de parlementsverkiezingen. Toen er in 1929 verkiezingen plaatsvonden, haalden de partijen alles uit de kast om het mannelijke kiespubliek te overtuigen om op hen te stemmen: met kieskrantjes, programmaboekjes, affiches en vliegende blaadjes zoals pamfletten, strooibiljetten en spotprenten. Bovendien trokken voormannen van elke partij het land rond voor toespraken en lieten ook lokale propagandisten zich niet onbetuigd. Om hen te ondersteunen in hun ‘zendingswerk’ gaf de Liberale Partij een vademecum uit met de belangrijkste programmapunten van de partij.
Na de invoering van het algemeen enkelvoudig stemrecht voor mannen besteedden de partijen meer aandacht aan sociale en economische thema’s. Dat blijkt ook uit het vademecum van de Liberale Partij waarin de nadruk lag op de economie, het syndicalisme en de ziekte- en invaliditeitsverzekering. Op economisch vlak speelde de financiële crisis van de eerste helft van de jaren 1920 een belangrijke rol. De Liberale Partij liet zich voorstaan op de stabilisatie van de frank in de vorige beleidsperiode. Nochtans waren de maatregelen in samenwerking met de Katholieke partij genomen, door de liberaalgezinde technicus Emile Francqui.
Ook het leger, het activisme en de huurwet kwamen aan bod. De liberalen stonden hierbij vaak lijnrecht tegenover de socialisten of katholieken. Waar de socialisten een legerdienst van zes maanden voorstonden, bleven de liberalen vasthouden aan een legerdienst van minimaal acht maanden opdat de rekruten voldoende opleiding zouden genieten. Daarnaast was ook de schoolstrijd (1878-1884) nog niet verteerd. Zowel langs liberale als katholieke zijde bleek men de schoolvrede als een voorlopige maatregel te beschouwen en bleef men zich vechtlustig opstellen. In 1932 leidde deze sluimerende ontevredenheid tot een nieuwe uitbarsting.
Terwijl de eigen standpunten uiteengezet werden, werden die van de andere partijen onderuitgehaald. Vooral het ‘Bolsjewisme’ moest het ontgelden. Daarbij werd het socialisme over één kam geschoren met het communisme: ‘Het is de socialistische of collectivistische politiek, gegrondvest op den onvruchtbaren strijd tusschen het kapitaal en den arbeid, op de vernietiging van den middenstand door den syndicalen dwang, op de socialisatie van de nijverheid (die daar waar zij toegepast wordt, den ondergang der nijverheid bezegelt).’ Met cijfers over het aantal slachtoffers in de Sovjet-Unie, de arbeiderslonen, het aantal arbeidsongevallen en de alcoholconsumptie werd een apocalyptisch beeld geschetst van de samenleving indien aanhangers van dit gedachtegoed aan de macht zouden komen. Beknopter maar niet minder scherp werd de Katholieke Partij aangevallen: ‘Een derde politiek is die welke tot doel heeft de verdediging der voorrechten van eene kaste door, ten bate van deze, het godsdienstig gevoel der bevolking uit te buiten. […] Het is de klerikale politiek.’ De activisten werden met behulp van enkele voorbeelden verbonden met de klerikalen en de Frontbeweging. Aan hun Vlaamsgezinde eisen werd geen woord vuil gemaakt.
Uiteindelijk behaalden de liberalen ruim 16 procent van de stemmen voor de Kamer en de Senaat. In de Kamer leverde dat een winst op van bijna 6 procent. De goede voorbereiding van de lokale propagandisten zal daar niet vreemd aan zijn geweest. Ondanks de scherpe uitlatingen over de Katholieke Partij besloten de liberalen toch met hen in zee te gaan, om zo een ‘dam’ te vormen tegen het socialisme en communisme. Het oranje-blauwe kabinet Jaspar werd bijgevolg ook na de verkiezingen van 1929 verdergezet. Deze regering was echter geen lang leven beschoren en viel al in 1931.
Klik hier om het volledige Vademecum van den Liberalen Propagandist te bekijken.
Literatuur
Vademecum van den Liberalen Propagandist (Brussel: Wetenschappelijke en Letterkundige Drukkerij, 1929).
Ruben Mantels (red.), Verkiezingskoorts. De strijd om de kiezer in de Belgische politiek (19de-21ste eeuw) (Gent: Liberaal Archief/Liberas, 2018).
Voor de politieke context van de verkiezingen van 1929, zie onder meer Els Witte, Dirk Luyten en Alain Meynen, Politieke geschiedenis van België van 1830 tot heden (Antwerpen: Manteau, 2016).
